هیدروکسید سدیم یک ماده کریستالی سفید رنگ و جاذب دی اکسید کربن و رطوبت هوا است. در آب، الکل و گلیسیرین بسیار محلول است و یک باز بسیار قوی است. معمولاً به عنوان سود سوزآور یا هیدرات سدیم شناخته می شود. به صورت تجاری در اشکال مختلف جامد، به عنوان مثال، گلوله، میله ای یا ورقه ای و در محلول های آبی با غلظت های مختلف در دسترس است. هر دو شکل جامد و مایع از نظر خلوص متفاوت هستند. کاربرد عمده سدیم هیدروکسید به عنوان یک ماده شیمیایی و در ساخت سایر مواد شیمیایی است. از آنجایی که ارزان است، به طور گسترده در هر جایی که به یک باز قوی نیاز است استفاده می شود.
فهرست مطالب
خواص و ویژگی های هیدروکسید سدیم
این ماده شیمیایی از طریق الکترولیز سنتز می شود که در آن تجزیه شیمیایی با عبور جریان الکتریکی از محلول کلرید سدیم (که معمولاً به آن نمک خوراکی گفته می شود ) برای تولید هیدروکسید سدیم و گاز کلر صورت می گیرد.
- نام‌های متداول سدیم هیدروکسید: سود سوزآور، سودا لی و هیدرات سدیم
- چگالی: 2.13 گرم بر سانتی متر
- نقطه ذوب: 604.4 درجه فارنهایت
- نقطه جوش: 2530 درجه فارنهایت
- جرم مولی: 39.997 گرم در مول
کاربردهای هیدروکسید سدیم
کاربرد عمومی
هیدروکسید سدیم یک باز قوی مورد استفاده در صنایع شیمیایی است. به صورت فله ای اغلب به عنوان محلول آبی استفاده می شود، زیرا محلول ها ارزان تر و راحت تر هستند. این ترکیب برای پیشبرد واکنش های شیمیایی و همچنین برای خنثی سازی مواد اسیدی استفاده می شود. همچنین می توان از آن به عنوان یک عامل خنثی کننده در پالایش نفت استفاده کرد.
استفاده در آنالیز شیمیایی
در شیمی تجزیه، محلول های هیدروکسید سدیم اغلب برای اندازه گیری غلظت اسیدها با تیتراسیون استفاده می شود. از آنجایی که این ماده یک استاندارد اولیه نیست، محلول ها باید ابتدا با تیتراسیون در برابر استانداردی مانند KHP استاندارد شوند. بورت های در معرض هیدروکسید سدیم باید بلافاصله پس از استفاده شسته شوند تا از یخ زدن آنها جلوگیری شود.
صابون سازی
صابون سازی از طریق روش های قدیمی با استفاده از هیدروکسید سدیم صورت می گیرد. اعراب در قرن هفتم شروع به تولید صابون به این روش کردند و همین فرآیند اولیه هنوز هم استفاده می شود.
بیودیزل
برای ساخت بیودیزل از هیدروکسید سدیم به عنوان کاتالیزور جهت ترانس استریفیکاسیون متانول و تری گلیسیرید استفاده می شود. البته فقط با هیدروکسید سدیم بدون آب کار می کند. البته بیشتر از هیدروکسید پتاسیم استفاده می شود زیرا هزینه کمتری دارد و برای نتایج یکسان به مقدار کمتری نیاز است. جایگزین دیگرآن نیز سیلیکات سدیم است.
حکاکی آلومینیومی
بازهای قوی به آلومینیوم حمله می کنند. این امر می تواند در حکاکی از طریق یک مقاومت یا در تبدیل یک سطح صیقلی به یک روکش ساتن مانند مفید باشد، اما بدون غیرفعال شدن بیشتر با آنودایز کردن یا آلودیزاسیون، سطح ممکن است تحت استفاده معمولی یا در شرایط جوی شدید دچار خوردگی شود.
در صنایع غذایی
کاربردهای غذایی شامل شستن یا لایه برداری شیمیایی میوه ها و سبزیجات، فرآوری شکلات و کاکائو، تولید رنگ کارامل، جوشاندن مرغ ، فرآوری نوشابه و بستنی غلیظ می شود.
مصارف خانگی
هیدروکسید سدیم در خانه به عنوان عاملی برای رفع انسداد فاضلاب استفاده می شود که به صورت کریستال یا به عنوان یک ژل مایع غلیظ ارائه می شود. مکانیسم شیمیایی بکار رفته تبدیل گریس به صابون و تشکیل یک فرم محلول در آب است که با شستشو حل می شود. همچنین مولکول های پیچیده مانند پروتئین مو را تجزیه می کند. چنین پاک کننده هایی بسیار سوزاننده هستند و باید با احتیاط از آنها استفاده کرد.
خطرات هیدروکسید سدیم
هیدروکسید سدیم خورنده است حتی در محلول های بسیار رقیق. یک جامد سفید، رطوبت گیر است و با رطوبت هوا واکنش نشان می دهد. هیدروکسید سدیم یک قلیایی قوی است که در محیط آبی کاملاً تجزیه می شود و یون های خورنده OH آزاد می کند. قلیاها دارای pH بیشتر از 7 در مقیاس pH هستند.
در تماس با پوست می تواند باعث نکروز غشای سلولی و انحلال پروتئین ها شود. ضایعات پوستی اغلب به دلیل شل شدن لایه های پوست در اثر نفوذ مایع شدن به لایه های عمیق پوست گسترش می یابد.
در تماس با چشم به سرعت باعث تیرگی قرنیه می شود. یون هیدروکسید اسیدهای چرب را صابونی می کند و باعث مرگ سلول های اپیتلیال قرنیه می شود. این ماده شیمیایی در موارد شدید باعث تخریب کره چشم می شود. هر چه غلظت محلول بیشتر باشد این نفوذ سریع تر خواهد بود.