دترجنت به ترکیباتی که علاوه بر حل شدن و پراکندگی در آب، قدرت پاک کنندگی را افزایش می دهد، گفته می شود. استفاده از دترجنت ها پس از جنگ جهانی دوم گسترش یافت. انواع پاک کننده های طبیعی مانند صابون، گل و غیره از قدیم الایام مورد استفاده قرار می گرفته است، اما امروزه آنچه به عنوان دترجنت استفاده می شود بطور مصنوعی تولید می شود. اجزای شیمیایی یک دترجنت به طور کلی به سه دسته طبقه بندی می شود:
- سورفکتانت ها (مواد فعال سطحی یا عوامل موثر)
- فیلریا پرکننده ها
- مواد متفرقه
سورفکتانت ها به عنوان یک عامل مرطوب کننده و به عنوان کاهنده کشش سطحی آب استفاده می شوند که موجب می شوند آب بهتر وارد بافت لباس ها شود. دترجنت ها با یون های منیزیم و کلسیم موجود در آب سخت را حل کرده و خواص قلیایی در آب ایجاد می کنند و از اتصال مجدد لکه ها جلوگیری می کنند. دترجنت ها اساساً ترکیبات آلی از زنجیره های کربناته هستند که دارای 2 قطب آبدوست و چربی دوست هستند.
فهرست مطالب
انواع دترجنت
بسته به ویژگی های عملکردی دترجنت ها به 3 گروه تقسیم می شوند:
شوینده های آنیونی:
این ترکیبات با یونیزاسیون در یک محیط آبی به یون های منفی تبدیل می شوند که در آن R یک زنجیره کربناته با زنجیره بلند و یک یون مثبت اغلب سدیم است. پرمصرف ترین دترجنت ها در منازل و مصارف عمومی در این گروه قرار دارند.
شوینده های کاتیونی:
این دترجنت ها به وسیله یون های مثبت موجود در گروه آمونیوم که آب گریز هستند یونیزه می شوند و همانطور که می دانید گروه یون جاذب آب منفی است و قدرت باکتری کشی بالایی دارد.
شوینده های خنثی:
این دترجنت ها از ترکیب چند شاخه اتیلن روی ریشه ای که آب را دفع می کند به دست می آید. بهترین نمونه آن (پلی اتیلن گلیکول نونیل فنیل اتر) است که خاصیت پاک کنندگی قوی دارد.
دترجنت ها بر اساس سورفکتانت ها به زیرلایه های سخت و نرم تقسیم می شوند که شامل شوینده های نرم حاوی LABS یا آلکیل اکسی بنزن سولفونات خطی است که تجزیه پذیر است. شوینده های سخت که شامل ABS یا بنزیل سولفونات قلیایی می شود، یکی از رایج ترین منابع سدیم دودسیل بنزن سولفونات است که به دلیل آلودگی محیطی قابل تجزیه در محیط نیست.
دترجنت های مصنوعی
دترجنت های های مصنوعی که در مصارف روزمره مورد استفاده قرار می گیرند، از یک زنجیره هیدروکربنی متصل به نمک اسید محلول در آب تشکیل شده اند که برای تهیه این پاک کننده ها باید طول زنجیره و نوع هیدروکربن مصرفی به طور مناسب انتخاب شده باشد.
استرها و آمیدهای اسیدهای چرب که به وسیله تورین و اسید اتونیک استیک تولید می شوند، اولین ترکیبات مصنوعی هستند و همچنین آلکان فسفونات ها نوع دیگری از مواد مصنوعی آنیونی هستند.
مهمترین دترجنت های مصنوعی
صابون مایع
این نوع از دترجنت از نظر محتوای مواد تشکیل دهنده شبیه صابون ها نیستند و در واقع یک نوع از دترجنت مصنوعی محسوب می شوند. صابون های مایع علاوه بر ماده اصلی خود دارای ترکیبات دیگری مانند نرم کننده، پاک کننده، فوم، آنتی باکتریال و روان کننده نیز هستند.
شامپوها
شامپوها نیز نوع دیگری از دترجنت های مصنوعی به شمار می روند. ماده اصلی شامپوها عبارتند از: یک ماده پاک کننده که خود حاوی سه سورفکتانت آنیونی فعال (مانند سدیم لوریل اتر سولفات و تری اتانولامین سولفات، آمفوتریک (به عنوان مثال بتائین کوکوآمیدوپروپیل) و غیر یونی است. تقویت کننده کف (مانند بتائین) عامل و نگهدارنده (ضد عفونی کننده و میکروب کش)، عامل روغنی مانند اتیلن گلیکول و یک عامل غلیظ کننده مانند نمک و یک عامل رنگ و بو مانند عصاره گیاه است.
پودرهای لباسشویی
اجزای اصلی مواد شوینده لباسشویی عبارتند از: ماده اصلی فعال در این دترجنت ها (مواد غیر یونی و آنیونی) یک ماده پاک کننده و جدا کننده کثیفی از لباس، یک عامل قلیایی (مانند سیلیکات ها) برای جلوگیری از خوردگی ماشین لباسشویی و یک ماده سفید کننده است که معمولاً پربورات سدیم هستند.
سفید کننده ها و رنگ ها
پرمصرف ترین ماده ای که به عنوان سفید کننده استفاده می شود آب ژاول است که به دلیل اینکه یک سفید کننده مبتنی بر کلر است خاصیت ضدعفونی کنندگی نیز دارد.